HISTORIAS REAIS E CONTOS, por Ramón Laíño

PRESOS POR NON IR Á MISA 

Discorría a etapa final dos anos 30 e prinçipios da década dos 40. Unha neghrura sen alma, fría e cortante, estendíase por tódolos curruchos, levándose a vida das xentes e as súas ilusións.

Repentinamente, aqueles estalos, as súas represións e os silençiamentos, foron secuestrando a vida pública e particular das xentes, meténdoas na longa noite de pedra, chea de escuridade e morte en vida.

Incluso a supervivençia máis básica e primaria, era desesperada. Daquela, polo xeral, as familias tiñan moitos fillos. Façía falla man de obra para traballaren nas leiras, nos montes, e axudaren na casa.

Era preçiso buscar alghún tipo de inghreso económico, polo que alomenos un membro da familia debía buscar un traballo por conta allea, se é que tivese a sorte de atopalo. Senón, debía seghuir axudando na casa.

Había alghunhas familias que tiñan máis terreos que outras. De calquera dos xeitos, a terra non cheghaba para cubrir as neçesidades das xentes e dos animais.

Aquel que posuíra alghún terreo, con moito esforço, podía ser que puidera sacar alghún froito, para levar á boca e darlle tamén aos animais. Esto tampouco significaba fartura, senón, pouco menos que supervivençia.

Na vida das nosas xentes, pasáronse moitas penurias e miserias.

Por eso, as nosas avoas completaban o traballo na terra, coa venda dos froitos polos mercados e as feiras. Leite, ovos, froitas, ... Todo esto para obter alghún ingreso extra. Os cartos sempre façían falla para comprar cousas neçesarias, ou para urxençias, e diçir, para arranxar unha vida.

Por todo o comentado anteriormente, era preçiso aproveitar e traballar ata o último currucho de terreo. E façían falta todos os membros da casa, día tras día ao longo de todo o ano, de acordo coa ceifa que tocara.

Nin que diçir ten que unhas xentes eran máis esforçadas que outras. Incluso, había alghún que non reparaba no día de mañán. Houbo casos de xente que posuían boas propiedades, pero o cabeça de familia, douse á boa vida, empeñando boa parte do que tiña.

Por neçesidade, a xente que se preocupaba e o preçisaba, traballaba sábados, domincos e festivos. Esto repetíase frecuentemente, e a cotío, xa que había moitos fillos que manter. O tempo non cheghaba a nada, e as poucas terras que había, botábanse todas.

Daquela, no réxime franquista, a igrexa tiña moito poder, xa que era un elemento máis do sistema imperante. Había que cumprir con todos os sacramentos relixiosos e festas de gardar. Esto, implicaba asistir á misa dominical e días festivos, sen falta.

Todo estaba controlado por algún servidor do réxime, ou senón, directamente polo propio cura e a guardia civil.

Segundo me diçía a persoa informante, naquel tempo había moito cacique, e entre eles estaba o propio cura de Cures. Ese párroco, contemporáneo desa época, chamábase Enrique.

A informante, relátame que daba misa en Cures, e en Maçenda. A súa xurisdicçión relixiosa estaba na parroquia de Cures, e vivía na rectoral da Ameán.

Dispuña dunha besta, coa que se despraçaba para ir a Maçenda e dar viaxes por aí adiante.

Nunha determinada época do ano, douse o caso que tres veçiños da aldea de Cures, con moitos fillos para manter, e que posuían alghunha terra, víanse na neçesidade de traballar os domingos. E, aínda así, os froitos que obtiñan, eran poucos.

Nunha ocasión, este cura nunha das súas camiñatas a cabalo, veu que meu avó materno, Ramón de Esperança, Nicolás do Caseiro, casado na casa das Chonas (e tío de meu pai), e Françisco das Beiras de Baixo, estaban traballando ese domingo, e non lle foron á misa.

Entón, sen máis miramentos, denunciounos á guardia civil que os chamou ao cuartel, ou os viñeron buscar á aldea para levalos. Dun xeito, ou doutro, fose cal fora o método practicado, estiveron dous días coas súas respectivas noites no calaboço.

Os detidos, trataron de xustificar a realidade das súas vidas, pero non lles reconoçeron ren do que aleghaban. E, como último remedio para defendérense, pediron que todas as persoas maiores de cada casa da parroquia, declarasen no cuartel que esa era a súa realidade. Había que confirmar que os presos tiñan unha chea de fillos para manter e víanse na obrigha de esforçárense para obter o alimento.

Tendo a maioría ao seu favor, pensaban que primaría o sentido común das autoridades para poñelos en liberdade.

Pero, aínda non era tan doado ver a lus ao final do túnel. As autoridades, esixíronlles que se querían vover estar coas súas familias, deberían no momento de saír do cuartel, dar un viva ao réxime.

Se non aceptaban esto, continuarían presos “indefinidamente”. Eso significaba que dentro da prisión, os guardiáns do réxime, amenaçaban dun xeito posible e real, a integridade física, e os dereitos fundamentais das persoas. 

Ademáis, non dispuñan do privilexio de pensar so nas súas propias vidas, senón que eles mesmos eran membros responsables das súas familias, para alimentalas e coidalas. Non había outra saída, ou esperar calquera cousa peor.

----------------------------------------------------------------------

OS COMPADRES E OS PAPARRUGHOS

Dous compadres foron caçar e colleron dous paparrughos. Antes de irse para cadansúa casa puxéronse de acordo entre eles por mor de quen levaría os paparrughos e os prepararía, para logho comelos xuntos.

Determinado esto, colleron camiño cada un por seu lado.

Chegha o que levaba os paparrughos á súa casa e mándallos preparar á muller.

A muller cando rematou de preparalos probou un bocadiño e ghustoulle, dese xeito siguenos comendo. Cando veu que os acabara, armou un plan para botarlle a culpa ao compadre do seu home.

De repente ela ve vir ao compadre quen lle preghunta polo seu home. Ela respóndelle que ía afiar o coitelo para cortarlle os collóns. 

O compadre asustouse e foise andando axiña.

Chegha o home que quedara encarghado dos paparrughos e ao non velos preghúntalle a súa muller por eles, e ela dille que alí vai o compadre cos dous paparrughos.

El vai detrás do que fuxía e dille:

-          ¡Déixame un por Dios!

O que fuxía, contestaba sen perder o paso:

-          ¡Nin un, nin dous, os meus collóns non son para vós!

--------------------------------------------------------------------------------

INTERCAMBIO DE SEMENTES POR ANO ENTRE ALDEAS

Inda, non hai moito tempo, ata arredor dos anos 60, inda non se compraban as sementes dos froitos, como se fai hoxe en día.

Entre estas, destacaban e inda destacan os froitos do millo e as patacas, como os máis representantivos.

Lembran meus pais que eles mesmos, como tamén nosos avós e seus devançeiros, intercambiaban entre as aldeas xeralmente veçiñas, as sementes das patacas e do millo, dun ano para outro.

A cantidade que se intercambiaba era, tanto polo tanto, fora cal fora a medida empreghada.

Este intercambio ou troco, façía que naçeran mellor as patacas e o millo, e daban máis cantidade.

A causa podía ser que ao intercambiaren as sementes coas doutras terras, estas traían diferentes aportes, ou compostos. Ademáis, as terras nas que se ían sementar, engadirían alghunha propiedade mineral diferente.

Todo isto, axudaba a que saíran reforçadas e máis completas.

-----------------------------------------------------------------------------------

O SEGREDO DO FERREIRO

Eran dous ferreiros e un deles sabía apeghar o açeiro co ferro, sabía caldear.

Pero o compañeiro non sabía, e só traballaba a peça enteira e continuada, como por exemplo lighoñas, fouçiños, culleres, ... pero sen empatala co outro metal.

O que non sabía estudiou como façer para aprender a técnica. Penso de mandar aos rapaçes xunta o ferreiro que tiña este conoçemento para enghañalo cunha trola e poder sacarlle o segredo.

Ao día seghuinte fixo desta maneira.

Os rapaçes mandados por el foron diante da porta do ferreiro que sabía usar a aleaçión e dixéronlle a este: - ¡Ai, apeghou, apeghou!.

O ferreiro que os reçibeu contestoulle: - ¡Ai, burros, porque barro lle botou!.

Deste xeito o secreto continuou con quen o tiña.

-----------------------------------------------------------------------

OURO EN MOSQUETE

Nunha época diçíase que atoparan ouro nun lughar de Mosquete.

A nova correu coma a pólvora e a febre do ouro espandeuse tal fóra a peste.

Alá apareçeron xentes da redonda, armadas coas ferramentas que eles consideraban válidas para extraer o metal que non deixaba durmir a todo aquel que se considerara aventureiro, ou curioso.

En pouco tempo, xuntouse unha chea de xente a minalo con picochas, sachos, palas, eixadas, ...

Nesta tarefa, estaban, cando vai un e corta un dedo. 

E de paso vai diçindo:

¡Pra min xa levo, pra min xa levo!

E os outros que por alí estaban, diçíanlle, querendo ir detrás del:

-¡Espera oh, espera!. ¡Deixa alghún para nós!.

-------------------------------------------------------------------------

O CARNEIRO, ¡BELÉN, BELÉN!

O pai do defunto señor Henrique do Vioxo ía chamando as vacas. Detrás do carro, ía atado un carneiro que camiñaba cun cascabel no pescoço.

Ao coidado do animal atopábase o sr. Henrique. Este encontrábase tan despistado que o carneiro enredouse na corda e meteu a cabeça no suarco da roda.

Dese xeito o animal empeçou a berrar de dor. Como o sr. Henrique non se decataba das queixas do carneiro, este seghuía berrando.

Nesto que o pai do sr. Henrique escoitou os berros do carneiro e o ruído do cascabel, polo que lle chamou a atençión, diçíndolle:

-       ¡Henrique, Henrique¡ ¡Hei, Henrique¡ ¡Cabeça de mulo!. ¿Non síntelo carneiro, belén, belén?

-------------------------------------------------------------------------

O RAPOSO E O DONO DAS GHALIÑAS

Unha ves o raposo foi a unha aldea en busca de ghaliñas e agharrou unha.

Nesto díxolle o dono:

-          Mañán ven outra ves por aquí que hei de ter un saco chea delas.

Cheghou o raposo ao día seghuinte, veu o saco e dixo:

-          Ghaliñas serán, pero o saco chéirame a cans.

Vai o dono, abre o saco e çéiballe os cans. De súpeto, ahí van os cans detrás del.

Sen máis miramentos, o raposo ¡Jispa!, e fuxe a fume de caroço. Sobeu enriba dun outeiro, pero os cans non puderon cheghar ata alí.

E o raposo lambendo as patas dixo:

- Patiñas, patáns, se non foras vós comíanme os cans.

- Rabo, rabás, en ves de tirar para adiante, tirabas para atrás. 

---------------------------------------------------------------------------

O RAPOSO E A CANA FURADA

O raposo foi a unha aldea como de costume por ver se atrapaba algho para comer.

Pero, con tan mala sorte que o viron cheghar. De súpeto óese un estrondo de alghuén que lle tirou un tiro cunha escopeta.

E ahí fuxe o raposo, marchando triste porque non pudo façerse con nada.

Chegha ao tobo que é a casa onde viven, e dille aos pequerrechos:

¡Non traio nada, e mirade meus filliños!:

-  Cando vaiades a aquela aldea, tende coidado que sae un home cunha cana furada e cando di ¡tras! no cu está ¡plas!.