MUÍÑOS DE CADARNOXO, POR RIBA DA FERVENÇA, por Ramón Laíño

Xa por riba de Cadarnoxo, adentrámonos no monte por un camiño de pés, en sentido noroeste.

Ao pouco divisamos o primeiro muíño a man dereita.

Seghuidamente diante de nós, móstrase totalmente visible o chamado "Muíño de Baixo".

Sartegho medio tapado por fieitos, fieitas, silvas, chopo neghro (planta que ten a flor chamada "estalo", en forma de capuchón de cor rosa). Ao fondo, nun punto un pouco máis elevado, vese outro muíño, denominado "Muíño de Riba".

Chopo neghro, co capuchón cor rosa nomeado estalo.

Chopo branco, de talo máis ghroso e claro. As follas son anchas, e non ten flor, nin froito.

Dentabruños

Fieitos.

Fieitas (Son as femias dos fieitos. De folla menos ancha).

Xa co camiño, e o sartegho limpo, todo se pode ver mellor. "Muíño de Baixo."

Burato da saída do cubo onde se acoplaba a billa.

Muíño totalmente limpo ao seu arredor.

A fachada de atrás, fronte á porta de entrada, está derrubada, coas pedras amontoadas, e as vighas, cumes, cancos, e ripas xa podres no chan.

Pernos (=porlóns = ghonços) incrustados nos marcos de pedra, onde se acoplan as palmelas, ou bisaghras.

Capa ghastada do muíño, posta na entrada da porta semellando un rodapés.

Outra capa á que lle falta un anaco, pousada dentro do muíño.

Pequena pedra lonca no chan façendo de parede para dividir a entrada ao muíño, co tremiñado onde está o pé.

Pé do muíño, e ollal, ou burato central.

Pequenas laxes enriba das paredes que fan de cornixas, ou voladiço para que non caia a aghua da chuvia a rentes das paredes. Nas cornixa teñen asento os elementos do tellado, e por riba de todo van as tellas. Dintel, ou lintel (pedra horiçontal) na parte superior da porta, e marcos nas beiras dela.

Pequeno muro que fai de sostén da presa da aghua, a cal descende ao cubo. Case sempre o nivel da presa estaba a maior altura que o propio muíño para acumular máis presión da aghua. Se o terreo era propiçio, xa non se asentaba en muro nincún. En caso contrario, como nestes exemplos, erghuíase sobre unha cama de pedras, e terra pisada.

Vista da ghradisela por onde pasa a aghua, e baixa ao cubo.

Parede derrubada.

Vista do outro lado do muro que sostén a presa da aghua, a cal desçende ao cubo

Pasamos este primeiro muíño, e camiñamos a rentes do reghueiro/presa da aghua, ata toparnos co "Muíño de Riba".

Apañando camiño de fieitos, e silvas.

Pequena laxe que estaba con outra un pouco máis ghrande, caídas no reghueiro, ou presa, dentro da aghua.

Posiblemente sexan da cornixa do teito das paredes.

Muíño despexado de maleça ao seu arredor. Vese un burato na parte superior esquerda da fachada, que podía ser como ventilaçión do interior, ou asento para unha vigha. Tamén se observa a “pousa” a media altura da porta da entrada para pousar o saco mentres se abría a porta, ou despois de moído, para saír co saco, e pechar.

Sartegho en contacto co reghueiro, ou presa da aghua.

Pechadura que estaba tirada no chan, despois de que apodreçera a porta.

Data no dintel da porta, que sinala no ano en que foi construido. Posiblemente 1786.

Crus do erghuedoiro, que por medio do alobeadorio (unha tranca de madeira xa propia) e os apoios dunha-s cuña-s, permitía subir, ou baixar o reduçio, e con ela a capa do muíño.

Pé do muíño.

Pequeno muro divisorio para conter a fariña no tremiñado (sitio onde cae a fariña ao saír entre a capa, ou pedra móbil, e o pé ou base de pedra fixa).

Asento de pedra para a xente.

Interior do muíño coas paredes.

Porlóns, ou ghonços incrustados no marco da porta.

Pinche, ou lateral onde está situada a presa da aghua, coa ghradisela, e a baixada ao cubo.

Ghradisela, e cubo.

Vista lateral ollando desde a parte baixa da presa.

Parte traseira onde se desviaba a aghua do reghueiro, ou presa, deica o muíño. Hoxe está cuberta de terra, e non se ve a súa forma, a cal corresponde ao camiño de pés que se ve na foto.