AVENTURAS, CONTOS, E HISTORIAS, por Ramón Laíño

DOUS COMPAÑEIROS E O MAL DA MINA

Eran dous compañeiros moi amighos que cantaban moi ben. Por esa época, eran xóvenes, e tamén andaban traballando na mina.

Ademáis, eles dous sempre ían xuntos ás festas, e ás moças.

Nunha desas, foron á festa a unha aldea.

Un dos compañeiros xa se atopaba enfermo. El, quería comportarse como unha persoa san, cantando e divertíndose, pero non podía.

Díxolle o enfermo ao san:

- Canta compañeiro, canta. Irémo-los dous cantando.

Canta quen ten amores. Os meus vanse acabando.

Ao final, un antes, e outro despois, morreron os dous do mal da mina.

Un dos compañeiros era irmán de Leonor de Covelo, e o outro era da casa de Xan Antonio de Pomar do Río.

Así dí o cantar:

- Canta compañeiro, canta. Irémo-los dous cantando.

Canta quen ten amores. Os meus vanse acabando.

--------------------------------------------------------------------------------

MONCHO, DE RAPAÇIÑO, E OS COELLOS

Érase daqueles tempos, un rapaçiño conoçido como Moncho de Suáres, naçido en Carboeiro, quen viveu alí na infançia e xuventude.

Cóntase que de moi pequeniño, levaba o ghando, as ovellas e as cabras ao monte, como tantos outros nenos e nenas daqueles tempos. Máis tarde casouse en Noçeda, nunha das Aldeas do Monte.

Foi dunha ves que de neniño levou a paçér as vacas, e os outros animais, á paraxe conoçida como o Outeiro de Paredes.

O rapaçiño, cando estaba coidando do ghando, veu que algho de cor castaño se movía por riba daqueles outeiros.

Para si, creu ver uns coellos rechinando entre eles, uns cos outros. Estrañoulle que non fuxiran diante da presença del e do ghando, anque os coellos estaban no alto, por riba daqueles outeiros.

Cando foi de volta para a casa, ao cheghar a ela, díxolle a Manoel de Carboeiro, un armadanças casado na mesma casa:

- Ai Manoeliño! Enriba do Outeiro das Paredes, había sete coellos a rechinar uns cos outros.

Manoel:

- ¿¡Sete coellos!?

El:

- ¡Hai, hai!

Manoel:

- Home, ¿non serían dous ou tres?

El:

- Serían, logho.

Manoel:

- Ai, boeno. O que serían un fieito seco.

El:

- Sería!

Entón, vai Manoel e cóntalle que era el mesmo a abanear os fieitos.

---------------------------------------------------------------------------------

BREVE TRATO DUN HOME E UNHA MULLER

Era dunha ves dous fulanos, un home e unha muller, que se puxeron ao trato.

Mentres a saúde os acompañou, todo foi indo, repartíndose as súas tarefas como podían.

Tanto é así, que no trato, un deles encarghábase de mirar para un lado, e a outra, tomaba a responsabilidade de ollar para o outro lado.

Pero, un día, por fatalidades do destino, como calquera persoa deste mundo, a mala sorte caeu sobre deles.

Cando determinaron repartir as labores que o trato diario requiría, un deles começou falando deste xeito:

El:

- Mira ti para un lado e eu para o outro.

Ela:

- ¡Ai! Mira ti por os dous que eu xa non vexo. (A muller quedou cegha.)

--------------------------------------------------------------------------------

A SOMBRA NO CRUÇEIRO DE MAÇEIRAS

Unha ves dous amighos viñan de noite das moças.

Un deles, nun tramo do camiño, tivo que parar porque o obrighou o seu corpo. E, quedou un pouco atrás.

O que ía diante, vindo á altura da aldea da Silva, en Mieites, veu un bulto no cruçeiro de Maçeiras.

Dado que a noite mantiña o misterio, non se atreveu a seghuir, e esperou polo seu amigho.

O compañeiro que quedara atrás, cando cheghou á altura do que estaba aghardando, dille:

- Vamos. Haber ¿Imos?

E responde o que non avançaba porque vira o bulto no cruçeiro:

- ¿Non vés?

O outro:

- Eh, logho?

Compañeiro atemoriçado:

- Un bulto no cruçeiro.

Ao ver tamén o outro compañeiro, aquela misteriosa fighura ao pé da columna do cruçeiro, quedaron os dous amighos chantados no sitio, e entalados de medo.

Entón, vai a sombra, baixa das escaleiras do cruçeiro, e apuntando coas pistolas, contestou:

- Eu son Deus.

Foise indo pola cuneta abaixo, e marchou.

------------------------------------------------------------------------------

AVENTURAS PARA LEVAR O TRIGHO A MOER

Ha de saberse que as festas parroquiais de San Andres de Cures, cadran no 30 de novembro, cos días posteriores relativos a outros santos.

Aproximadamente uns catro ou cinco días antes desta data, as xentes do lughar, tiñan por costume moer o trigho para façelo pan das festas.

Para esto, nosos pais e anteriormente, nosos avós, levaban o trigho en saquetas, ou sacos, carrexándoos na cabeça ata Noia, coa fin de moéreno nos muiños albeiros.

Ese tipo de muíños tiñan unha pedra máis dura e fina que os do millo, a cal, a picaban miudamente os canteiros para así poder moer estes cereais finos.

Existían dous muíños albeiros en Noia. O chamado " A Molinera da Chaínça". Como neste punto non había río, traballaba a corrente eléctrica. Sacaba a fariña máis branca, porque non aproveitaban o relón. Este tipo de muíños levaba incorporada unha peneira, ou un baruto, e a fariña xa saía lista.

E tamén o da Ponte de Traba. Estoutro muíño albeiro, traballaba coa força da aghua, xa que por alí mesmo pasa un río. Sacaba unha fariña mais escura, porque aproveitaban o relón, e ao moelo, mesturábase coa fariña.

De pedirllo, podían sacar a fariña máis viva, (non moer tanto o relón). E así, saír ghranulado, pois ao peneirala, conseghuíase unha fariña máis branca.

En Boiro había unha persoa, chamada Paquito da molinera, que tiña muíños onde iba moer xente do entorno, a cambio da maquía.

Retomando esta historia, era naqueles momentos que as xentes de Pomar do Río, Enseño, Ameán, Carboeiro, e Cadarnoxo, ían cos sacos de trigho polos camiños de aquela para confluíren en Moimenta.

Por outra banda, os de Cures subían ata a pista de Boiro-Noia, daquela de barro e morrillo, con destino a Noia.

A xente de Belles, enténdese Belles de Riba, e de Baixo, collían polo Camiño Real, o cal ven desde o Currillo, en Boiro.

Tódalas persoas destas distintas aldeas, incluso os do Camiño Real, confluían no Alto de Moimenta.

Non se describe que os das diferentes aldeas de Mieites (O Piñeiro, A Silva, a Alghalia, e os da Aghra), así como a adea de A Cuncheira fosen a Noia. Máis ben, por cercanía, terán ido aos muíños de Boiro.

Indicar que antes de abrirse a pista de Boiro-Noia, a vía prinçipal era o camiño real. Por tanto, calquera habitante das distintas aldeas, por medio dos camiños de carro e de pés dos distintos lughares, alcançaba un punto diferente do camiño real.

Por máis proximidade, os da nosa casa ían máis veçes á Molinera da Chaínça, que ao muíño da Ponte de Traba. Suponse que o resto de veçiños das diferentes aldeas, dirixiríanse a calquera destes muíños que mellor lles conviñera.

Aténdonos ao caso particular que nos ocupa, relátase unha anécdota de entre tantas que ao longo do tempo puderon ter existido nesa forma de vida, durante estes recorridos a pé.

Nunha ocasión, dentro do ghrupo que viña desde Cadarnoxo, atopábase entre eles o Reghueiro. Era nativo desa aldea, e diçíase del que era listo, atrevido, e ademáis un randa, ou pillabán.

Ao cheghar el, xunto cos seus veçiños ao Alto de Moimenta, a xente das outras aldeas tamén estaba confluíndo nese punto. Uns antes e outros despois, alí converxían para dirixírsense a Noia pola pista de morrillo.

Foi neses intres, cando o Reghueiro, atopou unha besta brava paçendo no monte do Alto de Moimenta.

Vai el, sexa por ghallardía diante dos demáis, por aventura, ou como utilidade práctica de querer ir ata Noia na besta, que se dirixeu a ela coa fin de montala.

Entón, sen máis miramentos, montouna a pelo, agharrándolle as sedas. Pero a besta púxose a correr, “patapín, patapán”. E a xente que alí se atopaba diçíanlle:

“Bótalle o carallo fóra Reghueiro que é o demo.”

Ao final, a besta tirou con el, sendo esto un entretemento divertido e sorpresivo para todos os alí presentes.

-------------------------------------------------------------------------------

O VIÚVO E A VIÚVA

Dunha ves era un matrimonio no que quedou vivo o home e morreu a muller. Tiñan un fillo de ambos os dous.

Por outra parte, había unha fulana que tamén quedara viúva e tiña unha filla.

O home viúvo chamábase Xan, e a viúva, Xoana.

Ela sabía que a súa filla andaba co fillo de Xan, e soubo que os xóvenes chegharan ao trato de querérense casar.

Entón, un día Xoana foi xunto do pai do moço coa idea de falar con el para plantearlle o caso.

Cando alí cheghou, vai Xoana, e díxolle ao pai:

- Mira Xan. O teu fillo quérese casar coa miña filla.

Dille Xan:

- ¡Eh. Non pode ser.!

Ela:

- Elogho, ¿por qué non, Xan?

Contesta el:

- E senón, ¿sabes o que podemos façer? Casámonos nós antes e despois eles.

Ela:

- ¿E aghora de vellos?

El:

- Eh, eh ... Ti tes unha casa, e eu outra. Se non nos queren, nós imos pra unha e eles pra outra.

E despois de casárense os vellos, casáronse os moços.

------------------------------------------------------------------------------

O XENRO E A SOGHRA DE CARNOTA

Había unha familia, na que o xenro sempre se queixaba de que a soghra que viñera de Carnota non lle era boa.

O xenro levaba unha tempada dándolle voltas á cabeça para ver cómo podía arranchar este problema.

E con estas, dado que non lle era boa soghra, un día levouna a vender.

Encontrou un home que dixo:

- Eh! ¿A onde vas con esa mulleriña?

Vouna vender.

- Eh! N´a (non a) vendas, hom. (home)

Boeno. Xa está por tí. Lévaa tí.

E levouna. Pasándolle todo en venda.

Esta persoa, por curiosidade, preghuntoulle á mulleriña por qué a venderan.

Ela respondeulle:

- O xenro vendeume porque non me quere.

El:

- Eh! ¿Os bens tampouco?

Refrán: “De Carnota veu miña soghra e nunca boa foi.”

-----------------------------------------------------------------------------

POR QUERER ROUBAR UN CARNEIRO

Unha ves foi fulano co propósito de roubar un carneiro, pero non pudo sacalo.

O dono do carneiro veu a acçión do intento do roubo do animal, e despois díxolle ao cura que o outro quixera roubarlle o carneiro.

O fulano que intentara roubar o carneiro, foise confesar un día.

E o cura, dille:

- Boeno, para perdonar, hai que dar cinco pesos.

E dille o fulano:

- Boeno logho! Tome cinco pesos.
(Intenta darlle os cartos a través das reixas do confesionario.)

- Eh! Non me cabe a man.

Cura:

- ¿Non cabe?

Fulano:

- Pois a min tampouco me cabía para coller o carneiro.

-------------------------------------------------------------------------------

A FILLA QUE QUERÍA CASAR

Era dunha ves unha filla que cheghando á idade de mereçer, buscou un moço. Entrambos prometéranse que se querían e, deçidiron casar.

Para esto, cada un deles tiña que avisar ás súas familias para saberen das súas intençións, e veren as súas respostas.

Dase o caso que a que máis dificultade tivo foi a moça, á hora de contarllo a súa nai. Así di o conto.