FAÇENDO XAVRÓN ARTESANAL, por Ramón Laíño

Dise que o xavón ten diferentes composiçións, segundo a orixe das distintas civilizacións e culturas da que procede. E hoxe por hoxe, o seu uso diversificouse para innumerabeis fins terapéuticos e alérxicos.

No ámbito cultural e físico do no noso medio rural, os xavróns que se empreghan teñen un compoñente fundamental baseado na ghraxa de porco (pinque), ou o sebo de pucho.

Dado que a ghraxa de porco se empreghaba para coçiñar, e para outros usos, toda façía falla naqueles tempos pasados. Ighualmente, o sebo de pucho empreghábase para tapar fisuras dos barriles, como para enghraxar os coiros dos socos, etc..

Nada destes componentes sobraba, polo que os xavróns no noso entorno, non se façían nas casas, senón que quen podía, comprábaos nas tendas, e nos ultramarinos.

COMPOÑENTES BÁSICOS

A) Seghundo a cantidade que desexemos elaborar, todo gharda unha proporçións:

Ghraxa (con ou sen sal), que ao derreterse, corresponderán 6 litros. Hoxe en día, hai xente que tamén empregha açeite cativo (usado).

6 litros de aghua corrente.

1 quiloghramo de sosa cáustica.

B) Se queremos menos cantidades, divideremos á metade:

3 litros de ghraxa derretida, ou senón, 3 litros de aceite cativo.

3 litros de aghua corrente

Medio quiloghramo de sosa cáustica.

COMPOÑENTES ALEATORIOS

Para unha maior consistencia, reçendor, saponificaçión e cor, podemos enghadirlle, no caso das cantidades do apartado A) anterior:

Medio quiloghramo de pó de talco.

Un bote de champú normal

Un bote de colorante, seghundo o tipo de cor que escollamos

Medio quiloghramo de bulsa de deterxente.

PASOS

Collemos da artesa, as olas do pinque (ghraxa de porco) que pode ter sal, ou non, é indiferente.

Logho, pómolas ao lume para ilas quentando, e así derreterse completamente, axudándonos dun pau, ou dunha culler de madeira.

Aquí, vemos a eles tratando de orghaniçar os pasos a seghuir.

Imos arranchando unha caixa, aconsellan de madeira, pero neste caso, como non dispomos dese material, empreghamos unha de plástico. Taponámoslle os curruchos con corcho.

A ghraxa xa está derretida.

Agharramos con coidado as olas aínda quentes, coa ghraxa derretida.

E enchemos unha xerra ata case o tope, envorcándoa no balde.

Así, ata seis veçes, completando os seis litros de ghraxa líquida.

Logho, enchemos a xerra con aghua da billa, botándoa ao balde, ata xuntar seis litros.

Enghadimos 1/2 quiloghramo de pó de talco. Temos a man un pau lonco, co que imos remexendo a un ritmo constante, no sentido das aghullas do reló, pero sen parar.

De paso, vai tamén o medio quiloghramo de deterxente.

Seghuimos, indistintamente co bote de champú, e co colorante. Nunca se deixa de darlle voltas co pau para ir mesturando ben os inghredientes.

Aghora, hai que estar atentos, e tomar as máximas precauçións, porque tócalle o turno á sosa cáustica.

Como está algho espeso, a sosa cáustica necesita un pouquiño máis de aghua para que reacçione. Polo tanto, enghadímoslle unha xerra máis deste líquido.

Imos remexendo ben para intentar loghrar que a masa se vaia espesando.

Cando notemos que a mestura quere empeçar a empastarse,

pois é o momento de envorcar o contido do balde no queixón = caixón.

Enchemos ben esta espesura,

e acheghámolo por tódolos curruchos da caixa.

Deixámolo arrefriar un tempo prudençial,

e antes de que se poña totalmente duro, debemos córtalo en anacos pequenos.

Façemos a ollo cun cóitelo, uns cortes lonxitudinais,

e transversais, valéndonos dunha reghleta improvisada.

Afondamos ben estes cortes para que ao final solten mellor os cachos. Ao mesmo tempo, tratamos de separar co coitelo das paredes interiores da caixa, a pasta do composto.