DITOS E EXPRESIÓNS DO MUNDO NATURAL- Ramón Laíño

DITOS, EXPRESIÓNS, MUNDO NATURAL, ...


Eses dous / Esas dúas non serran bos paos. (Non se levan ben. Non conxenian).


É mala criança pero o animal descansa. (Botar os ghases, eructos, ... fóra de corpo).


Santa Luçía bendita, o que se dá non se quita.


Que vos aproveite coma se fora leite.


¡Ai Ramón, Ramón, dálle ó caño é ó timón.!


Eu non che ato á artesa. (Non che impido ir a onde queiras).




- ¿Cánto é?
- Quinçe.
- Do que non ten rinse an.




¡Tira, Pepe!

Hasta sete tira Pepe e de sete para riba aínda Pepe tira.



Esa persoa está amorriñada (decaída, desghanada).


Hoxe está un día aparromado (bretemoso, parado, baballando).


Todo o mundo é bo pero a capa non aparenta (apariençia: vestimenta, físico da persoa)


Todo o mundo é bo pero os feitos non cadran.


Coçido e asado, todo xuntado.


Ter a pioca (pereça).


O verán de San Martiño se é ghrande son tres días, anque pode cheghar hasta nove días.


O lume é un ladrón.


Está para bebelo paxariño. (Cando xa case enche o reçipiente ou se vai loghar o esperado).


¿Qué fais = Qué fas? / Vai Xan, vai. / Eichevai. / Eichovai.


¿Vístelo cabalo pinto por Chenlo? (monte entre Cures de Riba e o monte do Petón)


¿Vístelas tobadas da curuxa (raposo)? Existe a posibilidade de que indique a intençión de ter dado coa ghuarida dun raposo ou o lughar de acomodo íntimo dunha parella de persoas)


¿Vístela curuxa (ave ou raposa)? Pode significar a casualidade de atopar unha ave tan esquiva como esta ou a retranca de ter atopado unha muller que che encha o ollo.


Este é o camiño dunha vida e a vida dun camiño.


Carriço do demo, carriço de porco. (Por alghunhas persoas que se lles quere mal).


Diasile, diasile o que é parvo que espabile.


(Outra versión). Diasila, diasila, se es parvo espabila.


Con esta e con outras vamos lavando as poutas. (= As mans)


Que barbaridá, a vaca marela que dá leite. (Expresión de sorpresa usando o exemplo dunha vaca que non daba leite e aghora dá.)


Os moços morrerán pero os vellos non queda un.


¿A onde vas can? - A onde van todos.


¿A onde vas can? – A onde mo dan.


¿A onde vas tolo? – A onde van todos.


A vaca se é çegha ben a ves. (A çeghueira da vaca é ben visible.)


O día da Asçensión os paxaros non revolvían os ovos no niño.


O millo cando quenta o sol enrolla as follas ás doçe do día. Cando vén a noite di el: ¡Ai, deus o paghue que vén o roçío para beber polo día!.


¿Ou como é? - ¿É de nailo ou de que é?


Cásate compadre, cásate. Bestas con pelos hainas no Barbança.


¿Non sabes fumar? – Eu non pupo.


Eu creo que todos somos peleghrinos.


¡Xan, cásate!. – Como queres que me case se non teño con quen casar.


A terra é unha bola e nós somos os boludos.


¿E despois?. – O carro e mailos bois.



¡Joder!
Jodamos que todos somos hermanos.


¡Ai que me mata este burro que me ata!.


Sete fulanos querían levar un burro á força e non lle iba. E despois ó pouco tempo foi o burro solo.


Andaba por aí un rapas que non estaba ben da cabeça ou do sentido e deçía:

- Quen leva, leva e quen raña, raña / daña, daña.



E con estas e con outras estamos todos e estamos uns cos outros.


Paxariños miúdos ide para Belles que nos acabades co millo todo e máis co trigho.

(Dito dun señor que veu de Belles de Baixo e casou na Ameán. Cando vía que os seus froitos eran comidos polos paxaros importáballe máis o seu pan que a súa terra de orixe xa que tanto polo tanto non dubidaba en que colleran camiño para Belles e alí comeran o que se lles presentara.)



¿Enchéstelos lenços? (Cando se lle día alghuén que botou tempo esquençido a durmir e tardou en erghuerse da cama).


Estar penso (Estar de lado)


Son ditarachos (Son un deçir)


Nin (un) regho de terra = Persoa sen nada ou non lle dar nada a ninquén.


Non pagha a pena (Non vale a pena)


As vacas a façer xoeiras. (A façer callo no pescoço co xugho, ...)


Alghuén de alghures que vai para nincures.


Pasa burra. Mecagho no Dios que te dou. Vouche poñer a andar.


Viva a vida chico.


Ai que bo, macho, a nai que o pareçe.


Estas terras están escocuncadas. (Dise da terra que non dá ou non está produtiva.)


Escorrentar a un can: Pasa can. / Pasa can fame.



Chamar ós animais:

Polo can: Tou, Kis, Kis...

Polas ghaliñas: Churras, Churras. / Pitas, Pitas.

Polos parrulos: Churras, Churras / Pitas, Pitas.

Polo porco: Quiño, Quiño.

Polas pombas: Xuras, Xuras.

Polos cuicos: Cui, Cui.

Polos coellos: Sanches, Sanches ou Sanchiños.

Polo corvo: Roque, Roque.

Polo ghato: Mico, Mico.

Polas ovellas: Ven perica, ven. / Ven periquiña, ven.

Polas vacas, para chamalas: Tuma, Tuma / Toma, Toma / Ven, vaquiña ven.

Polas vacas para apartalas: Arreda, Arreda.

Polas vacas para dárlle para atrás: Sé vaca, sé.


¿Cómo estás tan amarilla? De comer plátanos verdes e pasear pola manighua.