OS FONDOS MARIÑOS

O releve da rexión peláxica:

A 200 metros seguen certas zonas de transición (ata 2000m), vindo logo unha escaleira brusca e profunda, que é o límite da rexión peláxica, con afondamentos comprendidos entre os 2000 e os 6000 metros. Esta é a de mais amplo desenvolvemento nos océanos. Nesta zona os depósitos xa son escasos, moi finos e uniformes, consistindo en lameiras e barro, que segundo a sua cor, orixe e composición química, clasifícanse en distintos tipos. En tales profundidades abundan tamén os depósitos de orixe orgánico, como as lameiras de globixerinas, pterópodos, radiolarios, etc.

O relevo da zona abisal:

Está pouco desenvolvida e pode ser considerada como o reverso dos macizos de grande altura nos continentes. Polo xeral, relacionada coas zonas de máxima altitude, fenómeno de moita importancia para a explicación das grandes depresións e roturas ou xeoclasas. Pola sua pocua extensión e extraordinaria fondura denomínaselles fosas. As principais son:

1. O abismo Emden, en Filipinas, de 10.793 metros
2. O de Rampao, no arquipélago oceánico de Bonín, de 10.660 metros
3. O de Nero, nas illas Marianas, de 9.636 metros
4. A fosa de Xapón, de 9.435 metros
5. O abismo de Aldrich, nas illas Kermadek, de 9427 metros
6. A fosa de Tonga, de 9.184 metros
7. O abismo Planet, nas illas Salomón, de 9.148 metros

Todas elas encóntranse no Pacífico. No Atlántico Norte está a fosa de Porto Rico, que alcanza 8.821 metros. Nas illas Sandwich do Sur, en augas austrais, hai unha fosa de 8.091 metros. Nestas profundas zonas so existe o barro dos grandes fondos, de orixe mineral e de cor vermello, cuxa formación parece debida á descomposición dos silicatos de orixe eruptivo.

As fosas oceánicas:

Son as rexións mariñas onde se alcanza nas maiores profundidades. Están íntimamente relacionadas coas zonas de subducción das placas e so aparecen nas marxes continentais activas ou de tipo pacífico. As dorsais oceánicas son aliñacións de releves submariños despregadas a xeito de cordilleiras mergulladas, de varios quilómetros de lonxitude e con alturas de 1500-2500 metros sobre as chairas abisais oceánicas. A primeira dorsal descuberta e estudiada foi a dorsal medio-atlántica, que se estende desde Islandia at ao sur do océano Atlántico, dividindo a este en duas metades bastante simétricas. Dita dorsal continúase polo sur de Africa coa dorsal índica, a cal a sua vez esta estreitamente relacionada co sistema de fosas tectónicas (rifts valleys) de Africa oriental. A dorsal do océano Índico continúa polo sur de Australia coa dorsal do océano Pacífico. As dorsais coñecidas ata a actualidade presentan unha lonxitude de mais de 60.000 kilómetros.

[...] Hai tamén profundos abismos nos que o Gran Cañón sería un simple barranco. As fosas, todas elas localizadas ó longo de arquipélagos, teñen, en conxunto, unha área dun 1% do chan oceánico. Este pode non parecer moito, pero en realidade equivale á metade da área dos Estados Unidos, e as fosas conteñen 15 veces mais agua que tódolos ríos e lagos do mundo. A mais profunda delas esta situada no Pacífico. Estas fosas atópanse ó longo dos arquipélagos de Filipinas, Marianas, Kuriles, Salomón e Aleutianas. Existen tamén outros grandes abismos no Atlántico, perto das Indias Occidentais e nas illas Sandwich del Sur, e un no océano Índico, xunto ás Indias Orientais (Isaac Asimov)

Estructura das dorsais oceánicas:

O seu progresivo conocemento está aportando datos importantes sobre a dinámica da códea terrestre. Un corte transversal dunha dorsal típica mostra que está formada por dúas aliñacións montañosas de varios centenares de quilómetros de anchura, separadas por unha fosa que ocupa o eixo axial da dorsal e que presenta unha anchura de 20-50 kilómetros. Longitudinalmente, las dorsales están formadas por segmentos rectilíneos desplazados unos respecto a otros y separados por fallas, las llamadas fallas de transformación, de dirección perpendicular a la de la dorsal. El funcionamiento de dichas fallas, provocando el desplazamiento de los sectores o bloques que delimita, es la causa principal de los numerosos movimientos sísmicos cuyos focos se localizan en las dorsales.

---

A exploración dos fondos oceánicos:

O home empezou a sondear as grandes profundidades do océano cando xa estaba moi avanzado o noso século. O solo mariño converteuse nun asunto de interés comercial cando se decideu tender un cable telegráfico a través do Atlántico. Con tal boxecto, en 1850, Maury trazou un mapa do fondo do Atlántico. Transcorreron 15 anos, marcados por numerosas interrupcións e fracasos, antes de que o cable atlántico fose tendido, ó fin, gracias, sobre todo, ó impulso, increíblemente perseverante, do financeiro americano Cyrus West Field, quen perdeu neso un fortuna. A exploración sistemática do fondo mariño inicouse coa famosa expedición arredor do mundo do buque británico Challenger, en 1870. Para medir a profundidade dos océanos, o Challenger empregou o método tradicional de arriar 6 km de cable, cun peso no seu extremo, ata alcanzar o fondo. Deste xeito realizáronse máis d e 360 sondeos. Este procedemento non é so enormemente laborioso, senón tamén pouco exacto. A exploración do chan oceánico experimentou unha auténtica revolución en 1922, ó introducirse o método de emisión de ondas sonoras e recepción dos seus ecos.

Hai mesetas do tamaño dun continente, e cadeas montañosas máis longas e elevadas que as da terra emerxida. A illa de Hawai é o cume dunha montaña sumariña de 9900 m de altura –mais alta que calquera do Himalaia-, polo cal Hawai pode ser chamada con toda propiedade, a montaña mais alta da Terra. Existen tamén numerosos conos truncados, chamados mariños ou guyots. Dóuselles o nome de guyot en honor do xeólogo suizo-americano Arnold Henry Guyot.

Despois da Segunda Guerra Mundial, Ewing e Heezen exploraron con redobrado afán os accidentes do fondo oceánico. Para sorpresa sua, diversos e minuciosos sondeos, realizados en 1953, mostráronlles que ó longo da dorsal, e xustamente polo seu centro, corría un profundo barranco. A seu debido tempo descubreuse tamén esta particularidade en tódolos anacos da dorsal transoceánica. Eso conduceu a que algúns o denominaran "a Grande Fendedura do Globo ". Hai lugares onde esta acércase moito á Terra: sobe polo mar Vermello, entre Africa e Arabia, bordea as costas do Pacífico, atravesa o golfo de California e arrodea o litoral do Estado de California. Ó primeiro parecía como se tal Fendedura fose continua (una greta de 65.000 km na códea terrestre). Sen embargo, unha exploración mais detida demostrou que estaba composta por breves seccións rectas separadas entre si como se unhas sacudidas sísmicas desconectasen cada sección da seguinte. E, en efecto, ó longo da Fendedura é onde soen orixinarse os terremotos e os volcáns. No seu día, tal Fendedura era unha falla pola que emerxía lentamente, desde o interior, a rocha fundida, ou magma. Alí arrefiábase e aglomerábase para formar a dorsal, e incluso estendíase mais alá da mesma. Esta difusion pode alcanzar velocidades de 16 cm/ano: en consecuencia, todo o fondo do océano Pacífico podería quedar cuberta por unha nova capa en 100 millóns de anos. Por certo que os sedimentos extraídos do fondo oceánico son moi raras veces mais antigos, o al pode parecer asombroso nunha vida planetaria que sería corenta e cinco veces mais vella senón medira ese concepto do “espallamento sobre o chan mariño”. A Fendedura e as suas ramificacións parecen dividir a códea terrestre en seis inmensos zócalos e algúns outros mais pequenos. Estes zócalos móvense impulsados pola actividade reinante ó longo da Fendedura, pero fano como unidades independentes, é dicir, que non se produce ningún movemento apreciable nos accidentes dun determinado zócalo. A remoción de tales zócalos explica a rotura da panxea e a deriva continental producida desde entón.(Asimov)

Bacterias e criaturas abisais:

Entre as principais expedicións que achegaron datos sobre a vida en augas moi profundas está a do Challenger (1872-76)

,dirixida polo inglés Wyville Thomson, que demostrou que había vida ata os 5000 metros de profundidade. Outras foron a Meteor (1950-52), Danal I e II, Discovery I e II (1925), Galathea (1950-52), Nautile , Trieste, Kaiko e a mais recente Shinkai 6500, que chegou ata os 10900 metros, desde o cal, a 6400 metros de profundidade, o científico James Hunt, avistou unha estrana criatura sobre a que aínda non se sabe case nada. As investigacións (2004) de Henry A. Ruhl e Kenneth L. Smith da Institución Scripps de Oceanografía en California demostraron a influencia das condicions climáticas da superficie sobre especies que viven a uns 4000 metros de profundidade no Pacífico. Os seus traballos rexistraron unha marcada tendencia na estrutura da comunidade da megafauna epibéntica dominante síncrona coa evolución dos episodios de O Neno/A Nena, durante o período 1989-2002. A Elpidia minutissima aumentou abundamente durante o período 1989-1996, para decrecer marcadamente no período 1999-2000 ata, practicamente desaparecer, entre 2001 e 2002. A Peniagone vitrea, mostrou un comportamento parecido. Outros organismos como Abyssocucumis abyssorum, Scotoplanes globosa, Psychropotes longicauda, etc., durante a maior parte do período estudado, apareceron en concentracións pequenas mentres que a sua poboación creceu abundamente durante o período 2001-2002. A biomasa abisal é apenas de 22 a 56 gr/m3 entre os 200 e os 500 m, e de 9 a 26 gr/m3 dos 2000 aos 9000 m. O bentos da zona hadal ou ultraabisal logra adaptarse á presión, oscuridade e falta de osíxeno e alimento. A temperatura oscila entre 5 e 1ºC.

As bacterias conforman a biomasa mais abundante. Algunhas son autótrofas quimiosintéticas, que cubren as suas necesidades de carbono, a expensas do ion bicarbonato, oxidando amoníaco, hidróxeno, nitrito, metano ou substancias inorgánicas. As heterótrofas, nútrense da masa orgánica disolta que aporta a auga circulante e de detritos. Entre as especies animais están variadas formas de rizópodos e unha gran variedade de esponxas, entre as que son especialmente características as hexaltinélidas. Entre os celentéreos encóntranse hidrozoos, como grandes pólipos solitarios, pennatularios e actinias. Encontráronse 375 especies de equinodermos por debaixo dos 2000 metros. Os briozoos abisais son raros, encóntranse algúns anélidos poliquetos e os braquiópodos encóntranse nun número moi notable. A maior parte de cefalópodos de profundidade son batipeláxicos.

Entre as formas de vida dase un alongamento de órganos táctiles. Por medio da bioluminiscencia procúrase a atracción de presas. Ademais dos organismos con corpos transparentes, a pigmentación dase entre tons rosados e violetas. O vermello non resulta atraínte porque as ondas luminosas vermellas non traspasan as capas superiores do océano. Suponse que o crecemento dos seres abisais é lento e a sua vida moi longa.

William Beebe e Otis Barton mergúllanse na batisfera (Bermuda 1930):

Finalmente estábamos todos preparados e ollei ó meu redor o mar e ao ceo, ós barcos e a meus amigos, é o non ser capaz de pensar nalgún dito conciso e expresivo que pudera facerse eco ó longo dos séculos, non dixen nada, arrastreime con esforzo por riba dos tornillos de aceiro, deixéime caer no interior e acurrucheime no frío e duro fondo da esfera. Esto fíxome recuperar a fala e pedín un coxín. Otis Barton meteuse detrás de min, desenredamos as pernas e nos preparamos.

Non me imaxinaba que houbera tanto espazo no interior da esfera de metro corenta de diámetro, anque canto mais tempo pasamos dentro, mais pequena nos parecía. A suxestión de Barton, ocupei a miña posición nas xanelas mentres que el arrimouse polo lado da porta, onde podería vixiar os diversos instrumentos. Tamén púxose os audífonos. Na cuberta, a señorita Hollister encargábase do outro extremo do teléfono, mentres que o señor Tee-Van asumía o control da tripulación de cuberta. Din o sinal e a porta de douscentos quilos foi erguida no aire e deslizada a seu sitio co son metálico do frío aceiro. Os tornillos foron enroscados e seguidamente remachados, no interior as terribles reverberacións case nos deixaron xordos. Estabamos herméticamente encerrados con so unha abertura de dez centímetros no centro da porta. Ó final, este gran tornillo foi ben axustado e quedámonos totalmente illados do mundo do sol e aire e dos seres humanos, salvo polas reconfortantes palabras que se deslizaban arriba e abaixo polos cables do teléfono [...] Elevámonos da cuberta como o mais lixeiro dos despegues dun avión, e balanceámonos polo costado. Aquí oscilamos uns momentos e logo empezamos a fundirnos lentamente (W.Beebe, Unha viaxe de ida e volta ó cofre de Davy Jones)