NOITEVELLA E PROSA OU AGHUINALDO DE NOITEVELLA / FIN DE ANO E ANINOVO, por Ramón Laíño

Festividade de remate do ano, que como o seu nome indica, çelébrase na derradeira noite do ano, como paso ao começo dun novo ano.

É xunto con noiteboa, unha çelebraçión de ámbito familiar, na que se poden reunir tódolos membros máis directos como intercambio rotatorio á hora de asistir á casa do familiar que antes fora invitado á nosa casa en noiteboa, e que aghora tocaría na del. A eleççión dun determinado foghar, de existiren eses costumes de intercambio para festexalo no ámbito da familia, é variable, posto que a quenda rotatoria non é de por sí obrighatoria, senón táçita ou amoldable aos momentos çircunstançiais de cada quen.

Incluso mantendo nestas festividades a estrutura tradiçional de convivençia interfamiliar, por lóxica deductiva e desde os seus iniçios douse a existençia de teren partiçipado so o núcleo familiar da casa na çelebraçión do paso dun ano ao seghuinte, debido a motivos de malas relaçións, ou simplemente pola pequena cantidade de membros en cada unha.

Por eso se sobreentende que os estados de ánimo e a diversa coxuntura interna e externa interrelaçional entre cada membro do clan, pode deixar provisional e transitoriamente sen efectividade estes costumes tradiçionais e culturais.

A tradiçión de tomar as doçe uvas, remóntase a prinçipios do século XIX. Este costume é exclusivo deste estado. A súa orixe non foi por motivos relixiosos ou culturais, senón máis ben por intereses económicos.

Na noitevella do 1909, os colleiteiros idearon o rito de tomar as uvas da sorte na última noite do ano, para desfaçerse do exçedente de uvas daquel ano. Con ela damos paso ó anonovo que çelebramos na conoçida como Noitevella: unha tradiçión neste mundo oççidental que se remonta aos iniçios do Imperio Romano onde adicaban xaneiro ó deus Janus que mira diante e detrás: o ano que se vai e o prinçipio do que vén, representados en dous rostros de home vello e moço. Entón os romanos convidaban a xantar ós amighos e intercambiaban mel con dátiles e fighos para que o ano empeçase con bo sabor. Co mesmo fin de boaventura ofreçerónse tamén as lentellas, mentres que na Idade Media a Ighrexa tratou de opoñerse a estes vellos costumes, o que non consigheu.

Hai puntos en común da Noitevella que podemos contrastrar co PUBLICADO SOBRE A NOITEBOA, deste 24 de deçembro de 2009. Os puntos en común son os seghuintes:

1. Os platos típicos, que serían dous, e non sempre posibles tendo en conta a orixe, condiçión soçial e situaçións históricas en que viveu a poboaçión, onde imperaba a neçesidade e carestía da vida ata ben entrada a etapa de madurés de nosos pais. Estes platos típicos son o bacalao con verduras da horta e posteriormente con coliflor, ou o caldo un pouco máis consistente que ao lonco do ano. Elixíase un en detrimento do outro, máis que nada por falta de medios.

2. Co mesmo problema de aççeso e como acompañante, pan de trigho e boroa, dentro dos impedimentos para poder conseghuilo, obter a materia prima ou preparala, seghundo as posibilidades de cada casa. Véxase ighualmente como curiosidade a picaresca dentro da casa dos seus propios membros á hora de ir ao forno para ghatuñar (=coller) anacos de boroa sen que os demais os visen. Existía un sustituto á defiçiençia ou inexistençia do desaiuno o cal se suplía cun cacho de boroa, que podía ser un carolo, e un ghrolo de caña antes de marchar para as tarefas que se encomendaban façer.

3. Semellantes atrancos podían darse coa consecuçión referida ao viño, a caña blanca e a caña de herbas.

4. Idéntica comparança para os postres: castañas coçidas, fighos pasos, uvas pasas, ghalletas, membrillo, rosca no caso de ter os seus inghredientes para elaborala (manteigha da vaca, ovos que se vendían e non se tiñan na casa, fariña de trigho, fermento, sucre, ...) Os postres púñanse nun plato ou bandexa no medio da mesa, para servir a eito e surtidos ou non, pero polo xeral en pouca cantidade, porque non había.

5. Prendíase o lume na lareira, pero xa sen o cachopo de carballo de Noiteboa. Quen dispuxera de coçiña de ferro tamén a ençendería, como un lughar de estançia máis.

6. A todo esto, tanto en sí o lume da lareira, como o da coçiña de ferro, e todo en conxunto, ten relaçión coa presençia das ánimas da familia en Noitevella, arredor do lume.

7. Permaneçe o rito máxico aghario de usar a borralla da lareira e da coçiña de ferro como fertiliçante das terras de cultivo e pradeiras.

8. Nesta noite non se podía apaghalo lume da lareira que debía morrer por si so, nin barrela coçiña ata o día seghuinte para non botar da casa as posibles ánimas que estiveran dentro.

9. Aghora en Noitevella tamén se pon un mantel propio desta data: de cor açul o pano, e coa çenefa vermella adornada con debuxos nela.

Como se ve, o mantel e a súa çenefa son de cores invertidas ás de Noiteboa.

Así mesmo a cubertería e louça combina, dalghún xeito, en cor ou tamén con debuxos, coa cor do pano do mantel ou coa súa çenefa.

A familia tamén tiña espeçial coidado en dispoñer dentro da mesma mesa dos vivos e entremesturados con eles, sillas baleiras para os defuntos e ausentes en vida da familia, colocándolle ighualmente a louça e cubertería neçesaria, pero sen a comida, a diferençia dos vivos.

Este ritual de deixarlle sitio aos defuntos e ausentes, entre os familiares presentes, simboliçaba a forte posibilidade de que nesta noite máxica, as súas almas acompañaran aos vivos na mesa e tamén ao calor da lareira. 

10. A preparaçión e proçeso do canto da prosa ou aghuinaldo de noitevella para cantalas de ruada polos lughares ten o mesmo modus operandi que na exposiçión sobre a noiteboa.

A prosa ou aghuinaldo de noitevella tamén era cantada dentro da sua mesma casa polos maiores ou demáis membros da familia que a souberan cantar, como prolonghaçión da de noiteboa, pero referida neste caso ao fin do ano.

Así mesmo, os menores de idade se quixeran cantar a prosa ou aghuinaldo de noitevella pola aldea e lughares máis próximos, poderían façelo sempre co permiso dos pais e coa condiçión de estar de volta antes de çear.

Esto non se cruçaba coa prosa dos máis maiores que sairían despois de çear ata, posiblemente, a mañán seghuinte seghundo o corpo resistise e como remate frecuente, de seghuiren en pé, sería na ighrexa cando a xente saíse da misa.

PROSA OU AGHUINALDO DE NOITEVELLA (=FIN DE ANO) E ANONOVO NA PARROQUIA DE CURES E LUGHARES DE IDÉNTICA TRADIÇIÓN. ESTO ERA O QUE SE CANTABA EN NOITEVELLA DENTRO DE CADA CASA, E DE RUADA POLAS ALDEAS E LUGHARES.

-------------------------------------------------------------------------------
De la medianoche en punto los ghallos quieren cantar, los años viejos despiden, los nuevos quieren entrar.

Despídete año viejo con alegría y contento, que naçió el niño Dios la noche del monumento. 

Hoy es día de año nuevo, el prinçipio de buen año y por eso le pedimos a ustedes el aghuinaldo. 

Hoy aquí nos van a dar una muy rica dadiva, un señor muy caballero, una señora muy linda. 

Vivan los que nos la dieron, nosotros que la llevamos. Quédense con Dios señores, hasta el año que volvamos. 

Y si es que no venimos a concluír este año, pidamos todos a Dios que nos tenga de su mano. Pidamos todos a Dios que nos tenga de su mano.

-------------------------------------------------------------------------------------

Ao día seghuinte, no primeiro de ano, o xantar e çea da casa era co que sobraba do día anterior, ou podía prepararse máis. 

O xantar e a çea de día de anonovo era de festa, por eso estaba implíçita a çelebraçión, pero podían levar consigho un ambiente de maior partiçipaçión e troula de existir alghún Manuel na familia, porque o primeiro de ano çelébrase como día de San Manuel.