O ÚLTIMO MOHICANO. Por Carlos Rodríguez Muñiz

Facendo un percorrido po-lo blog, volvín a ler o artigo adicado a Xaquín Blanco. A verdade e que gardo recordos tan gratos da súa etapa en Boiro que, aproveitando a oportunidade que me brinda esta atmósfera de reencontro, decidín compartilos.

Quero decir, antes de nada, que Xaquín non me dou clase. Foi Rodrigo quen, sabedor de que compartíamos aficións, nos presentou.

Pronto conxeniamos. De súpeto atopeime quedando moitas veces con él ó salir da clase. Falabamos de música, de política, de músicos metidos a políticos... da vida.

Un día decidimos quedar no Instituto e ver como soaba o meu acordeón coa gaita en Do. O certo foi que, xa o primeiro día, obrigáronnos a plegar porque nos deran as once e media da noite.

A partires dese día foron frecuentes as "quedadas" para ir agregando instrumentos á simbiose. Nin que decir tén que, o que agregaba era Xaquín. O meu era sempre o mesmo. Tan pronto aparecía un día con "whistles" ,(creo que se escribe así), e que consistían en unha especie de frautas metálicas das que hai tantas coma tonos, como, para a miña sorpresa, aparecía cun banjo.

Ningún instrumento parecía ter segredos para él. Unha fermosa gaita escocesa ou diversos instrumentos de percusión non faltaban ó que xa era unha especie de taller de música. Non me olvidarei nunca do día que escoitei por primeira vez a gaita irlandesa.

Decir, para os que non a coñezades que a irlandesa é unha gaita que non tén fol de tripa como é o caso da galega. O son prodúcese ó apretar ca parte interior do cóbado un fol de caras de madeira e xunta de coiro suxeito á cintura cunha correia e que semellaba ós usados fai anos mesmo para desinfectar as patacas.

Outra característica que a distingue é que o punteiro fai notas cando se apoia verticalmente no muslo. Pero o que realmente a fai distinta é o seu son. Non o esquezín nunca. Se pecho os ollos, inda hoxe podo escoitar ese instrumento que non tiña consciencia de ter ouvido antes e que, para mín resultou ser captivador.

Perdíamos a noción do tempo con tanta facilidade que sin ser conscientes o silencio da noite facía que se ouvira o "concerto" en toda a Praia Xardín. Lóxicamente acabóusenos a bicoca e tivemos que buscar un novo local de ensaio. Fomos dar ó Centro Cultural donde nos dixeron que estarían encantados de que utilizáramos unha aula da planta de enriba.

Ó segundo día pedíronnos que non volvesemos. A ensalada de decibelios que fan o acordeón e a gaita resultáballes demasiado indixesta á hora da cea. Foi alí onde decidimos que non nos ían a botar de ningún outro sitio. Así, pedínlle a furgoneta ó meu avó Salvador e, a partires daquel momento o nóso local de ensaio foi a praia de Carragueiros.

Coa que hoxe é a miña muller, Lilí, de espectadora de excepción, dábanos a madrugada sentados en dous transportíns e tocando case sen pausa sumidos nunha inspiradora fumareda que ó tempo nos proporcinaba anonimato. Éso e ronco da gaita saindo po-la ventá traseira facía que a xente que por alí cadrou a pasar se coidase de apurar o paso por temor ó que poidera saír de dentro.

Cómo olvidar aquel "Zapatos de chiculate" que interpretamos no Teatro García Barbón de Vigo. A escola de danza que dirixía Eduardo Alves pedírame a música do acordeón para acompañar co tema unha coreografía a presentar con motivo dun certame internacional de danza que se ía celebrar na citada cidade.

Aceptei coa condición de que me dese liberdade para buscar ós músicos que debían integrar o grupo. Despóis de falarllo a Xaquín e aceptar éste, él mesmo se encargou de pedirlle á súa muller que co tamboril nos acompañara. A pouco de comenzar o ensaio chegamos á conclusión de que faltaba algo. Foi entón cando decidín ir na búsqueda do "cuarto elemento".

Dirixinme á molinera e falei cun home que rondando os noventa anos, tocaba como non se tiña visto por estes pagos una cana de escoba fendida de arriba abaixo e que él mesmo fabricaba cunha navalla despois de comprar unha escoba de palma nunha taberna e despreciar todo o que non fora o rabo: o Sr. Ramón da Morte.

Xaquín non cría o que vía. Captivado po-lo espíritu xovial deste home, referiuse a él dende entón coma "O neno". Para a actuación non se descoidou detalle e así non faltaron os traxes de gaiteiro da época con chaquetilla de terciopelo negro ou mesmo monteira de tres picos.

A elegante coreografía en perfecta sintonía co vestiario así coma a tenue, case fantasmagórica iluminación do escenario no que aparecían entre as tebras catro particulares músicos tocando tan doce son, provocaron un prolongadísimo aplauso que, inda de camiño ós camerinos podíamos ouvir con emoción.

Estou convencido de que Xaquín chegou a encontrarse realmente a gusto en Boiro. Tan así foi que decideu traer á súa banda e instalala nunha pequena cabaña ubicada no Coído, na marxe norte do río Coroño ó pé da Torre de Goiáns onde buscaron a inspiración para a grabación do que, creo, foi o seu último disco.

Inolvidables as tardes que pasei como invitado ós ensaios de Labanda. Inolvidables François, Leo ou mesmo Terry, (ex batería de Asfalto), de cuxo pasamento souben fai un par de anos. Estou ben seguro de ter presenciado o talento musical en estado puro. (Non en van estaban considerados polos puristas coma uns dos mellores grupos de folk de Europa).

Pero Xaquín era e é máis que Labanda. Estamos a falar, como sabedes os que o coñecedes, dun artista xenuino, unha persoa con un oído musical tal que ben poidera terse adicado a afinar afinadores.
Unha persoa que o é no sentido máis amplo da palabra. Humanista empedernido. Intolerante coas desigualdades dos galegos como galego comprometido que, non pode ser doutro xeito, segue a ser. Activista encendido do sentido do humor que fai que unha conversa con él non resulte indiferente.

En definitiva, un lüthier con navalla no peto por si toca recortar unha palleta ou "facerlle un monedero co forro dos collóns a algún aproveitado". Un animal en perigo de extinción.

¡Saúde GAITEIRO!

Un vídeo para a lembranza de todos vós. Supoño que non fai falla preguntar de quen se trata.