O PRIMEIRO DÍA DE ESCOLA, por J.J. Saborido

Aquí vos van algúns recordos das primeiras experiencias escolares dun neno de Cabo de Cruz a principios dos anos 70. No son como as “Crónicas do Camiño”, pero espero que vos resulten entretenidas.

O primeiro día que súa nai o levou á escola, alá polo ano 1972, con catro anos, o rapaz sentíase expectante pero tranquilo. Despois dunha breve conversa ca mestra na porta, a nai marchou e o neno entrou na casa da señora Juanita. O aroma era agradable, porque o café recén feito na cociña facíase sentir por toda a casa. Esa mañá transcorreu rápida, entretenida, quizais porque era a primeira e todo era novidade, pero os recordos do que aconteceu exactamente ese primeiro día non son claros. Co paso do tempo o pequeno foise decatando de que aquela mestra empregaba o vello método de “a letra con sangue entra”, e aínda que a él nunca lle chegou a pegar moito (só recorda unha boa labazada por non saber dibuxar unha culler), vía como a algúns lle cargaba ben o carro. Depois dos primeiros días, o pracer de arrecender o café non era recompensa suficiente polo medo que había que pasar ó ir a escola da señora Juanita, así que o pequeno díxolle un día a súa nai: mamá, eu no quero ir mais á escola porque a mestra pégame. Naquela época, na casa do neno, o último encargado de poñer orde ou disciplina era o pai, así que a nai foille a presentar a situación para que a endereitase. O pai dille ó neno: meu fillo, si vas á escola, a señora Juanita pode que che pegue ou pode que non, pero si te resistes a ir vouche a pegar eu seguro. O rapaz reflexionou un segundo, apreciando o rigor da lóxica do pai, e decideu apostar pola escola para librarse con seguridade de que a súa cabeza tivera que sentir os cotelos do proxenitor.

Para chegar á escola da señora Juanita o neno tiña que cruzar a carretera que une Cabo de Cruz con Boiro. Estaba ben avisado de que mirase a un lado e a outro para asegurarse de que non viñeran coches. Certo día de bo tempo chega o neno á beira da carretera. Mira ben para un lado e para o outro. Non se ven coches nin de lonxe (naqueles tempos pasaban poucos). Observa o lugar prohibido donde non se debe permanecer. Obsérvao ben e, nun alarde parecido ó dos banderilleiros que burlan o toro, con certa adrenalina desasosegando o corpo, déitase no medio da carretera como si fose unha travesa da vía do tren, sentindo o calor do asfalto no lombo. Un segundo mais tarde o neno xa está de pé correndo cara á escola sin decatarse de que unha veciña, testigo desa tolería, lle grita desde unha lonxana fiestra: Joseíño, non te deites na carretera. A veciña foille co conto á nai, e cando o rapaz chegou á casa de volta da escola tivo certas dificultades para ofrecer unha explicación convincente do que fixera. Desde a perspectiva actual resulta, quizais, algo sorprendente que non lle berraran nin o castigaran, simplemente lle volveron a insistir: mira ben para os dous lados antes de cruzar, e non te deites na carretera. Eran outros tempos, certamente.

O levar un bofetón por non saber dibuxar unha culler (ler sabía pero, desgrazado del, dibuxar non) quedoulle ó neno gravado para sempre nos miolos. Ese neno sabía que dibuxar mal unha culler ós catro anos non podía ser unha falta tan grave, pero o bofetón chegou igual, con razón ou sin ela, iniciándoo no coñecemento e experiencia de que, na vida, non sempre un vai a merecer o que lle suceda. Acompañado do bofetón estaba a orde de non saír da escola ata que a dibuxase ben. Chegou a hora da saída. O rapaz era un pouco mais pequeno que os demais, así que aproveitou esa circunstancia para escapar oculto no barullo provocado pola estampida dos compañeiros ó sair da casa con cheirume a café. Ó día seguinte a señora Juanita non volveu sobre o tema da culler, para alivio do pequeno, pero sí quixo saber o resultado das sumas e restas que lle encargara facer na casa:

-Dónde están as contas?

-Non están señora Juanita, cando cheguei á casa quixen poñerme a facelas pero desapareceran.

-Borráronse elas solas.

A mestra escribira as contas na pizarra do neno cun pizarrillo branco. A pizarra foi para a carteira, ó lado do silabario, e co rozamento os díxitos calcáreos quedaron difuminados sin posibilidade de recuperación. Non había contas que facer. ¿Cómo convencer á mestra de que esa acción deletérea non fora premeditada? Probablemete a cara de pánico no pequeno a convenceu da súa inocencia, porque o feito é que non existen recordos traumáticos do episodio. A partir dese día a pizarra iba na man do rapaz, ben separada do resto dos libros, e rezando para que non chovese.

Cando a vexiga apretaba a mestra indicaba o camino das viñas cercanas. Nos días cálidos de bo tempo, especialmente cando as uvas estaban cerca da maduración, o neno aprendeu a solicitar mais permisos de urxencia dos estrictamente necesarios. Eran permisos cortos (mexeiros) e non tan cortos (mexeiros con complemento) para poñerse debaixo das viñas a comer uvas e a ver pasar os reactores comerciais. Gustáballe sentarse a ver pasar avións, aínda que voaran moi alto e só se percibira pouco mais que a estela que deixaban no ceo.

Daquela época veñen tamén as primeiras reflexións que o neno fixo sobre o casamento. Él vía ó seu redor a familiares e veciños embarcarse a pasar longas temporadas no mar, “navegando”. O feito de chegar á idade adulta e adquirir responsabilidades importantes, como casarse, parecía estar no entendemento do neno unido sin remedio ó ir “navegar”. Él facía boas migas cunha compañeira de escola, María Fernanda, e un día chega á casa con certo aire de preocupación e, moi serio, pregúntalle a súa nai:

-Mamá, ¿para casar hai que ir navegar?

-Sí, meu fillo, terás que ir navegar para ganar cartos.

-Pois entón eu non hei de casar.